تایپ اسکریپت چیست و چه تفاوتی با جاوا اسکریپت دارد؟

اگه در دنیای برنامه‌نویسی وب فعالیت می‌کنید، احتمالاً اسم تایپ اسکریپت رو بارها شنیدید. شاید هم دیدید که خیلی از شرکت‌های بزرگ و پروژه‌های مهم دارن ازش استفاده می‌کنن. اما دقیقاً این زبان برنامه‌نویسی چیست و چرا این همه محبوب شده؟

در این مقاله قراره بررسی کنیم که چطور می‌تونه کدنویسی شما رو ساده‌تر، ایمن‌تر و حرفه‌ای‌تر کنه. از تفاوت‌های اصلی با جاوا اسکریپت گرفته تا مزایا، معایب، و نحوه استفاده ازش صحبت می‌کنیم.

تایپ اسکریپت دقیقاً چیست و چرا مهم است؟

به زبان ساده، TypeScript یه زبان برنامه‌نویسی متن‌بازه که توسط مایکروسافت توسعه داده شده و روی جاوا اسکریپت ساخته شده. در واقع یه سوپرست یا همون نسخه پیشرفته‌تر از JavaScript محسوب می‌شه که قابلیت Type Safety رو به اون اضافه می‌کنه. یعنی شما می‌تونید برای متغیرها، توابع، و کلاس‌ها نوع داده (Type) تعریف کنید و همین باعث می‌شه خطاهای احتمالی قبل از اجرای برنامه شناسایی بشن.

چیزی که این ابزار رو مهم می‌کنه اینه که به شما کمک می‌کنه کدهای بزرگ‌تر و پیچیده‌تر رو بهتر مدیریت کنید. وقتی پروژه‌تون بزرگ می‌شه و ده‌ها یا صدها فایل داره، خیلی راحته که یه جایی اشتباه کنید و یک متغیر رشته‌ای رو جای یه عدد بذارید. این سیستم با تایپ استاتیک خودش این مشکلات رو از قبل پیدا می‌کنه و بهتون هشدار می‌ده. همین باعث شده که شرکت‌های بزرگی مثل Google، Microsoft، Airbnb و Slack ازش استفاده کنن.

چرا مایکروسافت تایپ اسکریپت را ساخت؟

قضیه از اونجا شروع شد که جاوا اسکریپت در پروژه‌های بزرگ یه سری محدودیت‌های جدی داشت. تیم مایکروسافت داشت روی پروژه‌های عظیمی کار می‌کرد و دید که JavaScript برای مدیریت کدهای بزرگ و پیچیده خیلی مناسب نیست. نبود سیستم تایپ باعث می‌شد که خطاهای زیادی فقط در زمان اجرا (Runtime) کشف بشن و این کار رو خیلی سخت‌تر می‌کرد.

به همین دلیل Anders Hejlsberg، یکی از مهندسان مطرح مایکروسافت، در سال ۲۰۱۲ تایپ اسکریپت رو معرفی کرد تا این مشکلات رو حل کنه و تجربه برنامه‌نویسی با جاوا اسکریپت رو بهتر کنه.

تایپ اسکریپت چه تفاوتی با جاوا اسکریپت دارد؟

خیلی‌ها فکر می‌کنن که این دو زبان کاملاً جدا از هم هستن، ولی واقعیت اینه که یه لایه اضافه روی جاوا اسکریپت. یعنی هر کدی که با JavaScript بنویسید، تو نسخه پیشرفته‌تر همکار می‌کنه. تفاوت اصلی در سیستم Type Safety هست که ارائه می‌ده. علاوه بر این، ویژگی‌های جدیدتر JavaScript رو زودتر پشتیبانی می‌کنه و امکاناتی مثل Interface، Enum، و Generic رو در اختیارتون می‌ذاره که توی جاوا اسکریپت معمولی وجود نداره. برای درک بهتر تفاوت‌ها، بیایید یه نگاهی به جدول مقایسه بندازیم:

مزایای استفاده از TypeScript برای برنامه‌نویسان

حالا که فهمیدیم چیه، بیایید ببینیم چرا باید ازش استفاده کنیم و چه مزایایی دارد. استفاده ازش می‌تونه تجربه برنامه‌نویسی شما رو به شکل قابل توجهی بهبود بده و کدهای باکیفیت‌تری بنویسید.

1. کاهش خطاهای رایج با Type Safety

یکی از بزرگ‌ترین مزایا، سیستم تایپ استاتیک که به شما کمک می‌کنه خطاهای رایج رو از قبل شناسایی کنید. مثلاً اگه یه تابع انتظار داره یه عدد بگیره ولی شما بهش یه رشته بدید، قبل از اینکه کدتون رو اجرا کنید بهتون هشدار می‌ده. این یعنی دیگه لازم نیست ساعت‌ها وقت بذارید تا بفهمید چرا برنامه‌تون کار نمی‌کنه. خطاها رو خیلی زودتر می‌بینید و رفعشون می‌کنید. این مسئله مخصوصاً توی پروژه‌های تیمی که چندین نفر روی یه کد کار می‌کنن، خیلی ارزشمنده.

2. بهبود تجربه کدنویسی با پشتیبانی IDE

وقتی با این ابزار کار می‌کنید، محیط‌های توسعه مثل VS Code، WebStorm یا هر IDE دیگه‌ای می‌تونن اطلاعات خیلی بیشتری در مورد خودتون بهتون بدن. این شامل Auto-completion هوشمند، پیشنهادهای دقیق، و نمایش اطلاعات توابع و متغیرها می‌شه.

مثلاً وقتی دارید یه تابع رو صدا می‌زنید، IDE بهتون نشون می‌ده که چه پارامترهایی باید بدید و نوع بازگشتی چیه. این کار سرعت کدنویسی تو رو خیلی بالا می‌بره و احتمال اشتباه رو کم می‌کنه.

3. مستندسازی بهتر و خودکار کد

یکی از چیزهایی که خیلی از برنامه‌نویسا ازش متنفرن، نوشتن مستندات و کامنت‌هاست! ولی با این سیستم، خود کدتون به نوعی مستند می‌شه. وقتی شما نوع پارامترها و خروجی تابع را مشخص می‌کنید، دیگه نیازی نیست کامنت‌های زیادی بنویسید تا توضیح بدید که هر تابع چیکار می‌کنه.

کافیه به تعریف تایپ نگاه کنید تا بفهمید چه ورودی و خروجی‌هایی داره. این باعث می‌شه کد خوانا‌تر بشه و همکارای تیمیتون راحت‌تر بفهمن که چی نوشتید.

4. پشتیبانی قوی از برنامه‌نویسی شی‌گرا (OOP)

امکانات قدرتمندی برای برنامه‌نویسی شی‌گرا ارائه می‌ده که توی جاوا اسکریپت معمولی محدوده. شما می‌تونید از Interface برای تعریف ساختار داده‌ها، از Abstract Class برای پیاده‌سازی الگوهای طراحی، و از Generic برای نوشتن کدهای قابل استفاده مجدد استفاده کنید. این ویژگی‌ها باعث می‌شن که بتونید معماری بهتری برای برنامه‌تون طراحی کنید و کد شما قابل نگهداری‌تر باشه.

5. یکپارچگی آسان با پروژه‌های جاوا اسکریپت

یکی از نگرانی‌های برنامه‌نویسا این هست که آیا باید کل پروژه رو از اول با این زبان بنویسن یا نه؟ خبر خوب اینه که نه! شما می‌تونید به تدریج اون رو به پروژه جاوا اسکریپتی موجودتون اضافه کنید.

کافیه فایل‌های .js رو به .ts تغییر بدید و به مرور تایپ‌ها رو اضافه کنید. همه چی به صورت تدریجی پیش میره و نیازی نیست یکباره همه چیز رو تغییر بدید.

معایب و چالش‌های کار با تایپ اسکریپت

البته که همه چیز ایده‌آل نیست و محدودیت‌ها و چالش‌های خودش رو داره. قبل از تصمیم‌گیری برای استفاده ازش، بهتره این موارد رو هم در نظر بگیرید.

1. افزایش پیچیدگی اولیه پروژه

اولین چیزی که ممکنه باهاش مواجه بشید، پیچیدگی اضافه‌ای هست که به پروژه اضافه می‌کنه. باید مفاهیم جدیدی مثل Interface، Type Alias، Generic، و Union Type رو یاد بگیرید. همچنین باید فایل tsconfig.json رو تنظیم کنید و با فرآیند Compile آشنا بشید.

برای کسانی که تازه شروع کردن یا با پروژه‌های کوچک کار می‌کنن، ممکنه این پیچیدگی اضافه ارزشش رو نداشته باشه. پروژه‌های کوچک معمولاً از جاوا اسکریپت ساده راحت‌تر مدیریت می‌شن.

2. زمان بیشتر برای نوشتن کد

واقعیت اینه که باید کد بیشتری بنویسید. تعریف تایپ‌ها، Interface‌ها، و نوشتن تایپ برای همه چیز زمان می‌بره. اگه بخواید یه نمونه اولیه (Prototype) سریع بسازید یا یه ایده رو تست کنید، ممکنه کمی کند تون کنه. البته این زمان اضافه در بلندمدت جبران می‌شه چون خطاهای کمتری دارید و نگهداری کند راحت‌تره، ولی باید این هزینه اولیه رو در نظر بگیرید.

3. نیاز به تعریف Type برای کتابخانه‌های شخص ثالث

یکی از چالش‌ها اینه که همه کتابخانه‌های جاوا اسکریپت به صورت پیش‌فرض تایپ ندارن. البته خیلی از کتابخانه‌های محبوب تعاریف تایپ خودشون رو دارن که از طریق npm و پکیج‌های @types نصب می‌شن، ولی بعضی وقت‌ها باید خودتون تایپ بنویسید یا از تایپ any استفاده کنید که باعث از دست رفتن مزایای Type Safety می‌شه. این می‌تونه برای برنامه‌نویسای تازه‌کار یه خورده آزاردهنده باشه.

4. احتمال خطای False Positive در کامپایل

گاهی اوقات کامپایلر خیلی سختگیره و به چیزهایی که در واقع مشکلی ندارد خطا می‌ده! این شرایطم بیشتر وقتا پیش میاد که با کدهای پیچیده یا کتابخانه‌های قدیمی کار می‌کنید. ممکنه مجبور بشید از Workaround استفاده کنید یا Type Assertion بزنید تا کامپایلر راضی بشه. این می‌تونه گاهی اوقات کلافه‌کننده باشه.

کاربردهای TypeScript در فریم‌ورک‌ها

یکی از دلایل محبوبیت، پشتیبانی عالی‌ای هست که از فریم‌ورک‌های محبوب دریافت می‌کنه. امروزه اکثر فریم‌ورک‌های مدرن جاوا اسکریپت به صورت پیش‌فرض ازش پشتیبانی می‌کنن یا حتی با اون نوشته شدن. استفاده توی این فریم‌ورک‌ها می‌تونه تجربه توسعه رو خیلی بهتر کنه و به شما کمک کنه کدهای باکیفیت‌تری بنویسید.

1. React و TypeScript

React یکی از محبوب‌ترین کتابخانه‌های فرانت‌اند هست و پشتیبانی عالی‌ای داره. وقتی با React کار می‌کنید، می‌تونید تایپ Props و State کامپوننت‌هاتون رو مشخص کنید و از خطاهای احتمالی جلوگیری کنید. مثلاً می‌تونید مشخص کنید که یه کامپوننت دقیقاً چه prop هایی باید بگیره و نوعشون چیه. این باعث می‌شه که وقتی کامپوننت رو استفاده می‌کنید، IDE بهتون کمک کنه و اگه prop اشتباهی بدید، خطا بگیرید. خیلی از پروژه‌های بزرگ React الان با این زبان نوشته می‌شن.

2. Angular و پشتیبانی پیش‌فرض

Angular در واقع به صورت پیش‌فرض نوشته شده و استفاده اجباریه. تیم Angular از همون اول تصمیم گرفت که از مزایای Type Safety استفاده کنه و این باعث شده که Angular یکی از بهترین فریم‌ورک‌ها برای پروژه‌های بزرگ و سازمانی باشه.

وقتی با Angular کار می‌کنید، همه چیز از Service گرفته تا Component و Directive نوشته می‌شه و این باعث می‌شه کدتون قابل پیش‌بینی‌تر و قابل نگهداری‌تر باشه.

3. Vue.js و تایپ اسکریپت

Vue.js هم که یکی دیگه از فریم‌ورک‌های محبوب فرانت‌اند هست، توی نسخه ۳ به بعد پشتیبانی قوی‌ای داره. خود Vue 3 بازنویسی شده و این باعث شده که تجربه استفاده خیلی بهتر بشه. شما می‌تونید با استفاده از Composition API، کامپوننت‌های قدرتمندی بسازید که تایپ‌سیف هستن. علاوه بر این، ابزارهایی مثل Volar به شما کمک می‌کنن که تجربه بهتری با Vue داشته باشید.

4. Node.js و توسعه Backend

فقط برای فرانت‌اند نیست! خیلی از توسعه‌دهندگان Backend هم دارن برای نوشتن API و سرویس‌های Node.js استفاده می‌کنن. فریم‌ورک‌هایی مثل NestJS به صورت کامل ساخته شدن و الگوهای معماری خیلی خوبی رو ارائه می‌دن. همچنین می‌تونید Express رو هم استفاده کنید و از مزایای Type Safety توی سمت سرور بهره‌مند بشید.

نصب و راه‌اندازی TypeScript در پروژه

حالا که با تایپ اسکریپت آشنا شدیم، بیایید ببینیم چطور می‌تونیم اون رو نصب کنیم و شروع به کار کنیم. خوشبختانه نصب و راه‌اندازی خیلی ساده‌ست و فقط چند دقیقه طول می‌کشه. اولین کاری که باید بکنید اینه که Node.js و npm رو روی سیستمتون نصب کنید. بعد از اون می‌تونید به صورت Global یا Local توی پروژه‌تون نصب کنید. برای نصب به صورت Global از دستور زیر استفاده کنید:

npm install -g typescript

بعد از نصب، می‌تونید با دستور tsc –version بررسی کنید که درست نصب شده یا نه. حالا برای شروع یه پروژه جدید، یه پوشه بسازید و داخلش فایل tsconfig.json رو ایجاد کنید. این فایل تنظیمات کامپایلر رو مشخص می‌کنه. می‌تونید با دستور tsc –init یه فایل پیش‌فرض ایجاد کنید که شامل تنظیمات پایه‌ست.

مثال ساده از کدنویسی با TypeScript

بیایید یه مثال خیلی ساده بنویسیم تا ببینیم چطور کار می‌کنه. فرض کنید می‌خوایم یک تابع بنویسیم که دو تا عدد رو جمع کنه.

function sum(a: number, b: number): number {
  return a + b;
} 
const result = sum(10, 20);
console.log(result); // خروجی: 30
// اگه بخوایم رشته بدیم، خطا می‌گیریم
// const wrongResult = sum("10", "20"); // Error: Argument of type 'string' is not assignable to parameter of type 'number'

توی این مثال، ما مشخص کردیم که تابع sum دو پارامتر از نوع number می‌گیره و یه number برمی‌گردونه. حالا اگه بخوایم به جای عدد یه رشته بهش بدیم، کامپایلر بلافاصله خطا می‌ده و اجازه نمی‌ده کد اجرا بشه.

بعد از نوشتن کد، باید فایل .ts رو به .js تبدیل کنید. برای این کار از دستور زیر استفاده می‌کنید:

tsc filename.ts

این دستور یه فایل JavaScript با همون اسم می‌سازه که می‌تونید توی مرورگر یا Node.js اجراش کنید. می‌تونید با تنظیمات tsconfig.json مشخص کنید که فایل‌های خروجی کجا ذخیره بشن و چه نسخه‌ای از JavaScript تولید بشه.

آیا یادگیری TypeScript برای شما ضروری است؟

این یه سوال مهمی که خیلی از برنامه‌نویسا ارش می‌پرسن. جواب کوتاه آینه: بستگی داره! اگه دارید روی پروژه‌های کوچک و شخصی کار می‌کنید، شاید JavaScript معمولی کافی باشه. ولی اگر قصد دارید وارد بازار کار بشید، با تیم کار کنید، یا روی پروژه‌های بزرگ فعالیت داشته باشید، یادگیری تقریباً ضروریه.

امروزه خیلی از آگهی‌های استخدام به خصوص برای موقعیت‌های Senior و Mid-level، بلد بودن این زبان رو شرط می‌ذارن. شرکت‌های بزرگ و استارتاپ‌های موفق دارن به سمتش حرکت می‌کنن چون می‌دونن که در بلندمدت صرفه‌جوییه. پس اگه می‌خواید رقابتی باشید و فرصت‌های شغلی بهتری داشته باشید، بهتره یاد بگیرید.

علاوه بر این، یادگیری به شما کمک می‌کنه مفاهیم برنامه‌نویسی رو بهتر درک کنید. چیزهایی مثل Type System، Generic، و OOP که توی زبان‌های دیگه مثل C#، Java یا Python هم هستن. پس حتی اگه بعداً بخواید زبان دیگه‌ای یاد بگیرید، این مفاهیم بهتون کمک می‌کنن.

مسیر یادگیری تایپ اسکریپت برای مبتدی‌ها

اگر تصمیم گرفتید که یاد بگیرید، بهتره یه مسیر مشخص داشته باشید. اول از همه، مطمئن بشید که جاوا اسکریپت رو خوب بلدید. روی JavaScript ساخته شده، پس اگه پایه JavaScript ضعیف باشه، یادگیری سخت می‌شه. بعد از اون، با مفاهیم پایه شروع کنید: Type Annotation، Interface، Type Alias، و Union Type. وقتی این مفاهیم رو یاد گرفتید، برید سراغ موارد پیشرفته‌تر مثل Generic، Utility Types، و Decorators. حتماً توی یه پروژه واقعی استفاده کنید تا یادگیریتون عملی بشه. می‌تونید یه پروژه شخصی کوچک با React یا Node.js شروع کنید.

سوالات متداول