گیت لب چیست و چه نقشی در توسعه نرم‌افزار دارد؟

در حوزه توسعه نرم‌افزار مشارکتی، ابزاری ساده اما متحول کننده به‌وسیله کمپانی گیت هاب به وجود آمد که این ابزار به اصلی‌ترین محور مدیریت کد کارآمد و غیرمتمرکز تبدیل شده است. نام این ابزار گیت لب است. گیت ‌لب نوعی سرویس مدیریت کد است که توسط شرکت گیت‌هاب ارائه می‌شود. این سرویس به توسعه‌دهندگان کمک می‌کند تا کدهایشان را ذخیره، مدیریت و به اشتراک بگذارند. همچنین امکان مشارکت همزمان توسعه کد و هماهنگی بین تیم‌های برنامه‌نویسی را فراهم می‌کند.؛ اما گیت لب چیست و چه نقشی در دنیای توسعه نرم‌افزار و برنامه ‌نویسی به عهده دارد؟

در این مطلب از مجله سبز لرن این بار می‌خواهیم در رابطه با اینکه گیت لب چیست، چه مزایایی دارد، چگونه می‌توان از آن استفاده کرد، تفاوت آن با گیت هاب و گیت چیست و از همه مهم‌تر در رابطه با اهمیت یادگیری و آموزش گیت و گیت هاب، توضیحاتی کامل ارائه کنیم. قبل از اینکه در رابطه با گیت لب توضیحاتی ارائه دهیم ابتدا پرداختن به موضوع کنترل نسخه به عنوان پیش‌زمینه این مفاهیم خالی از لطف نیست.

کنترل نسخه چیست؟

سیستم کنترل نسخه (VCS) ابزاری است که به شما کمک می‌کند تغییرات کد خود را در طول زمان پیگیری کنید. برای توسعه‌دهندگانی که به طور هم‌زمان بر روی یک پایگاه کد کار می‌کنند مفهوم کنترل نسخه بسیار حیاتی می‌شود و راهی برای اصلاح اشتباهات، نظارت بر تغییرات و همکاری یکپارچه ارائه می‌دهد. با این حال، کنترل نسخه منحصر به توسعه‌دهندگان نیست، هر کسی که با تغییر فایل‌ها سروکار دارد می‌تواند از آن بهره‌مند شود.

سیستم‌های کنترل نسخه مختلفی وجود دارد که از میان آن‌ها گیت لب به طور گسترده پذیرفته‌شده است. در ادامه به این پرسش که گیت لب چیست پاسخی کامل و جامع ارائه خواهیم کرد.

گیت لب چیست و چه کاربردی دارد؟

به زبان ساده و در اصل گیت لب نوعی سیستم مدیریت و کنترل نسخه است که توسط شرکت گیت‌هاب توسعه و ارائه می‌شود. این ابزار به توسعه‌دهندگان نرم‌افزار کمک می‌کند تا کدهایشان را به صورت مؤثر، سازماندهی کرده و به اشتراک بگذارند. توسعه‌دهندگان می‌توانند کدهای خود را در مخزن‌هایی ذخیره کرده و تغییراتی که در آن اعمال می‌شود را پیگیری کنند. همچنین، این ابزار امکاناتی مانند بازبینی کد، مدیریت شاخه‌ها، ادغام تغییرات و ردیابی مشکلات را فراهم می‌کند. با این رویکرد، گیت لب به توسعه‌دهندگان کمک می‌کند تا فرآیند توسعه نرم‌افزار را بهبود بخشند و هماهنگی بهتری بین اعضای تیم داشته باشند.

با استفاده از گیت لب، تیم‌های توسعه می‌توانند همزمان روی یک پروژه کار کرده و تغییرات را با دقت و هماهنگی مدیریت کنند. این ابزار امکان ایجاد شاخه‌های مختلف از کد، ادغام تغییرات، مدیریت مسئولیت‌ها و ردیابی پیشرفت کار را به توسعه‌دهندگان می‌دهد. علاوه بر این، گیت لب قابلیت اتصال به ابزارها و سرویس‌های دیگری را نیز داراست که امکان انجام فرآیندهای اتوماتیک و بهبود توسعه نرم‌افزار را فراهم می‌کند. به این ترتیب، گیت لب به عنوان یک ابزار مهم در فرآیند توسعه نرم‌افزار شناخته می‌شود که به توسعه‌دهندگان کمک می‌کند تا به صورت کارآمدتر و مؤثرتر به پروژه‌های خود بپردازند.

گیت چیست؟

در توضیحات فوق با اینکه گیت لب چیست توضیحاتی ارائه شد اما سوال اینجاست که خود گیت چیست؟ Git به عنوان گسترده‌ترین سیستم کنترل نسخه مدرن در سطح جهانی ظاهر شده است. Git که در سال 2005 به دست لینوس توروالدز، خالق مشهور هسته سیستم عامل لینوکس توسعه یافت، به یک پروژه منبع باز بالغ و فعال تبدیل شده است.

گیت در اصل به عنوان ستون فقرات کنترل نسخه در مجموعه گسترده‌ای از پروژه‌های نرم‌افزاری عمل می‌کند که هم تلاش‌های تجاری و هم تلاش‌های منبع باز را در برمی‌گیرد. محبوبیت Git در حضور گسترده توسعه‌دهندگان ماهر در استفاده از آن، سازگار با سیستم‌عامل‌های مختلف و محیط‌های توسعه یکپارچه (IDE) نهفته است.

Git دارای معماری توزیع‌شده است که در دسته سیستم کنترل نسخه توزیع‌شده (DVCS) قرار می‌گیرد. برخلاف سیستم‌های سنتی مانند CVS یا SVN که در آن تاریخچه نسخه در مکانی واحد قرار دارد، Git به نسخه‌های کاری هر توسعه‌دهنده این امکان را می‌دهد تا به عنوان نوعی مخزن حاوی تاریخچه جامع همه تغییرات عمل کند.

نحوه عملکرد گیت به چه صورت است؟

تا به اینجای مطلب فهمیدیم که گیت و گیت لب چیست و تاریخچه آن به کجا بازمی‌گردد؛ اما نحوه عملکرد گیت به چه صورت است؟ Git به عنوان سیستمی پیشرو برای مدیریت نسخه‌های مختلف، عمل می‌کند. این ابزار در اصل تمام تغییراتی که شما به عنوان توسعه‌دهنده در فایل‌هایتان ایجاد می‌کنید را ردیابی کرده و تاریخچه‌ای ایجاد می‌کند که به شما امکان می‌دهد در صورت نیاز به نسخه‌های خاص برگردید. Git همچنین همکاری را ساده می‌کند و به چندین نفر اجازه می‌دهد تغییراتی را که به طور یکپارچه در یک منبع واحد ادغام می‌شوند، ایجاد کنند. گیت چه برای پروژه‌های شخصی و چه برای کارهای تیمی، ابزاری بسیار ارزشمند است.

این نرم‌افزار به صورت محلی بر روی کامپیوتر شما کار کرده و فایل‌های شما و تاریخچه آن‌ها را ذخیره می‌کند. همچنین می‌توانید از پلتفرم‌های آنلاین مانند GitHub یا Bitbucket برای نگهداری یک کپی از فایل‌های خود و تاریخچه ویرایش آن‌ها استفاده کنید. این پلتفرم‌ها با قابلیت ارائه فضای متمرکز، امکان همکاری آسان با سایر توسعه‌دهندگان را فراهم می‌کنند. Git حتی می‌تواند به‌طور خودکار تغییرات ایجاد شده توسط افراد مختلف را در فایلی واحد ترکیب کند و اطمینان حاصل کند که کار همه اعضای تیم بدون ایجاد هیچ‌گونه تداخلی یکپارچه می‌شود.

مهمترین ویژگی‌های گیت لب چیست؟

مهمترین ویژگی‌های گیت لب شامل موارد زیر می‌شود:

1 | مدیریت مخازن کد

گیت لب به توسعه‌دهندگان امکان می‌دهد تا مخازن کد خود را مدیریت کرده و تغییرات را به راحتی ذخیره و پیگیری کنند.

2 | هماهنگی و همکاری

این ابزار به توسعه‌دهندگان امکان می‌دهد تا به صورت همزمان در یک پروژه کار کنند و تغییرات خود را با هماهنگی بالا و همکاری مؤثر اعمال کنند.

3 | ادغام تغییرات

گیت لب امکان ادغام تغییرات انجام شده توسط اعضای تیم را فراهم می‌کند، که این امر باعث ایجاد نسخه‌های به‌روز و کارآمد از پروژه می‌شود.

4 | بازبینی کد

این ویژگی به توسعه‌دهندگان امکان می‌دهد تا کدهایشان را مورد بازبینی قرار داده و اشکالات و بهبودهای لازم را تشخیص دهند.

5 | پیشرفت و ردیابی

گیت لب امکان ردیابی پیشرفت کار را فراهم می‌کند و به توسعه‌دهندگان کمک می‌کند تا به‌روزرسانی‌های لازم را در طول فرآیند توسعه انجام دهند.

مزایای گیت لب چیست؟

مسئله مهم دیگری که در رابطه با گیت لب مطرح است، سوال در مورد مزایای آن است اما مهمترین مزایای گیت لب چیست و چه چیزی آن را به ابزاری منحصر به فرد تبدیل کرده است؟ از مهمترین مزایای گیت لب می‌توان موارد زیر را نام برد:

1 | مدیریت کد بهتر

این ابزار به توسعه‌دهندگان امکان می‌دهد تا به صورت سازمان‌یافته و بهینه کدهای خود را مدیریت کنند، از جمله ذخیره، پیگیری و بازگردانی تغییرات از مهمترین مزایای این ابزار محسوب می‌شوند.

2 | هماهنگی و همکاری

گیت لب امکان همزمانی کار بین اعضای تیم را فراهم می‌کند و به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد که با همکاری مؤثر، به پروژه‌هایشان کار کنند.

3 | بازبینی و ارزیابی کد

این ابزار امکان بازبینی کدها و ارائه بازخوردهای لازم را فراهم کرده که به بهبود کیفیت و عملکرد کد کمک می‌کند.

4 | ادغام تغییرات

گیت لب به توسعه‌دهندگان امکان ادغام تغییرات انجام شده توسط اعضای تیم را فراهم می‌کند، که این امر باعث ایجاد نسخه‌های به‌روز و سازگار از پروژه می‌شود.

5 | ردیابی و پیگیری پروژه

این ابزار امکان ردیابی پیشرفت کار و مدیریت مسیر پروژه را فراهم می‌کند که باعث افزایش کارآیی و کنترل بهتر بر پروژه‌ها می‌شود.

6 | انعطاف‌پذیری

گیت لب امکانات متعددی را ارائه می‌دهد که به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد بر اساس نیازهای خود، فرآیند توسعه را شخصی‌سازی و بهینه کنند.

با این مزایا، استفاده از گیت لب به توسعه‌دهندگان کمک می‌کند تا به صورت کارآمدتر و بهینه‌تر به پروژه‌های خود بپردازند و فرآیند توسعه نرم‌افزار را بهبود بخشند.

مفاهیم و اصطلاحات مرتبط با گیت لب

حال که فهمیدیم گیت لب چیست و دلایل برتری آن به چه عواملی بازمی‌گردد، آشنایی با مفاهیم و امکانات مرتبط با آن هم خالی از لطف نیست. Git ابزاری است که از طریق خط فرمان (ترمینال) یا یک برنامه دسکتاپ با رابط کاربری گرافیکی (GUI) مانند Sourcetree قابل دسترسی است و مفاهیمی که در ادامه ذکر می‌شوند با آن مرتبط هستند.

مخزن‌های Git (Git Repositories)

• مخزن Git (یا repo) تمام فایل‌های پروژه و تاریخچه بازبینی آن‌ها را نگه می‌دارد.

فایل‌های مرحله (Stage) و کامیت (commit)

• Git فهرستی از تغییرات فایل را که به صورت commit ثبت می‌شود، نگهداری می‌کند.

مخازن راه دور (در GitHub و Bitbucket)

• ذخیره‌سازی مخزن Git به صورت آنلاین (به عنوان مثال، GitHub یا Bitbucket) یک فضای مرکزی برای آپلود و دانلود تغییرات فراهم می‌کند.

انشعاب (Branches) و ادغام (Merging)

• Git اجازه انشعاب و ادغام از کد اصلی را می‌دهد که این کار همکاری و انعطاف‌پذیری گردش کار را افزایش می‌دهد.

درخواست‌های واکشی (Pull requests)

• درخواست‌های واکشی ابزاری برای بحث در مورد تغییرات قبل از ادغام آن‌ها در پایگاه کد اصلی است. اگر توسعه‌دهنده بخواهد تغییرات را در شاخه یا انشعاب اصلی ادغام کند، نوعی درخواست واکشی ایجاد می‌کند.

دستورات اولیه Git

در Git، دستورات دستورالعمل‌های ضروری هستند که ابزار را در مدیریت تغییرات کد راهنمایی می‌کنند. در اینجا برخی از دستورات متداول Git برای کار با گیت لب آورده شده است:

git init

• هدف: راه‌اندازی مخزنی جدید Git.
• کاربرد: این دستور را هنگام شروع پروژه جدید اجرا کنید.

git clone

• هدف: کپی کردن مخزن Git موجود.
• کاربرد: با این دستور می‌توانید یک کپی محلی از مخزن راه دور ایجاد کنید. دستور نام برده زمانی مفید است که می‌خواهید روی پروژه‌ای کار کنید که از قبل وجود دارد.

git add

• هدف: افزودن فایل‌ها به مخزن Git.
• کاربرد: از این دستور برای اضافه کردن فایل‌های جدید یا تغییرات در فایل‌های موجود در مخزن Git خود استفاده کنید.

git commit

• هدف: ایجاد تغییرات در مخزن.
• کاربرد: زمانی که بخواهید تغییرات خود را در تاریخچه Git ذخیره کنید، این دستور مفید است.

git push

• هدف: انتقال تغییرات به مخزن از راه دور Git.
• کاربرد: این دستور زمانی مفید است که شما بخواهید تعهدات و تغییرات محلی خود را با یک مخزن مرکزی به اشتراک بگذارید. برای پروژه‌های مشترک مفید است.

git pull

• هدف: برداشتن تغییرات از مخزن Git راه دور.
• کاربرد: این دستور زمانی مفید است که شما بخواهید هرگونه تغییر ایجاد شده توسط دیگران را بازیابی کنید و آن‌ها را در مخزن محلی خود بگنجانید.

git status

• هدف: بررسی وضعیت مخزن Git.
• کاربرد: این دستور زمانی کاربرد دارد که شما بخواهید ببینید کدام فایل‌ها اصلاح شده‌اند و کدام فایل‌ها در حال حاضر توسط Git ردیابی می‌شوند.

git log

• هدف: مشاهده تاریخچه commit برای مخزن Git.
• کاربرد: دستور نام برده برای درک اینکه چه زمانی تغییرات خاصی ایجاد شده و چه کسی آن‌ها را ایجاد کرده است مفید است.

git reset

• هدف: بازنشانی مخزن Git به یک commit خاص.
• کاربرد: این دستور زمانی مفید است که شما بخواهید تغییرات فایلی را لغو یا سابقه Git خود را به حالت قبلی بازنشانی کنید.

این دستورات پایه‌ای برای مدیریت کد شما با Git فراهم می‌کنند و کنترل تاریخچه نسخه و همکاری با دیگران را ارائه می‌دهند.

Git عمدتاً از طریق خط فرمان، به عنوان نوعی رابط مبتنی بر متن که در آن دستورات را وارد می‌کنید، کار می‌کند. این رابط به عنوان رابط خط فرمان Git (CLI) شناخته می‌شود. اگر از macOS یا Linux استفاده می‌کنید، Git قبلاً به طور پیش‌فرض نصب شده است و برای کاربران ویندوز، به راحتی قابل نصب است.

گیت هاب چیست؟

یکی از سؤالات رایجی که امکان مطرح‌شدن آن برای کاربران زیاد است سؤال در مورد تفاوت گیت و گیت هاب است. قبل از پرداختن به این موضوع که تفاوت گیت هاب و گیت لب چیست ابتدا اجازه دهید که خود مفهوم گیت هاب را مورد بررسی قرار دهیم. البته در مطلبی جداگانه در مجله سبز لرن ما در رابطه با اینکه گیت هاب چیست، توضیحاتی کامل و جامع ارائه داده‌ایم.

GitHub نوعی سرویس آنلاین محسوب می‌شود که برای میزبانی از مخازن Git طراحی شده است. این سرویس آنلاین Git را در دسترس تر کرده و فضایی را برای توسعه‌دهندگان فراهم می‌کند تا کد خود را به اشتراک بگذارند. در اصل گیت هاب همکاری را ساده کرده و مشارکت دیگران را تشویق می‌کند. علاوه بر این، GitHub یک API قوی ارائه می‌دهد که توسعه‌دهندگان را قادر می‌سازد تا آن را در برنامه‌ها و گردش کار خود ادغام کنند.

از طرفی دیگر GitHub شامل ردیابی اشکال، مدیریت وظایف و مدیریت پروژه است. در اصل گیت هاب چیزی بیش از یک میزبان برای مخازن Git عمل می‌کند. توسعه‌دهندگان از آن برای به اشتراک‌گذاری قطعات کد، مدیریت مسائل و مستندسازی پروژه‌ها استفاده می‌کنند. توسعه‌دهندگان می‌توانند پیشرفت پروژه‌های خود را با استفاده از GitHub پیگیری کنند.

طرح‌های اشتراک گیت هاب

گیت هاب دارای طرح‌های اشتراک پولی و رایگان است. اشتراک رایگان به کاربران اجازه می‌دهد تا مخازن عمومی ایجاد کنند که برای همه قابل‌مشاهده باشد. این مخازن رایگان می‌توانند توسط دیگران شبیه‌سازی یا فورک شوند. Forking یک کپی جداگانه ایجاد می‌کند، در حالی که شبیه‌سازی یک کپی پیوندی ایجاد کرده که با مخزن اصلی همگام می‌ماند.

از طرفی دیگر اشتراک پولی برای مخازن خصوصی است و فقط برای کاربرانی که مالک مخزن به آن‌ها اجازه دسترسی به آن‌ها داده است، قابل‌مشاهده خواهد بود.

تفاوت گیت هاب و گیت لب چیست؟

در بخش بالا توضیحاتی در رابطه با گیت هاب ارائه دادیم اما تفاوت گیت هاب با گیت لب چیست؟ گیت‌هاب (GitHub) و گیت لب (GitLab) هر دو سیستم‌های مدیریت نسخه و کد هستند که بر اساس گیت ساخته شده‌اند، اما تفاوت‌هایی نیز در آن‌ها وجود دارد که از مهمترین این تفاوت‌ها می‌توان موارد زیر را نام برد.

1 | میزان قابلیت دسترسی

گیت‌هاب به عنوان نوعی سرویس وب عمومی فعالیت می‌کند، به این معنا که کدهای شما برای دیگران قابل دسترسی است. از طرف دیگر، گیت لب می‌تواند درون یک سرور محلی یا درون سرورهای خصوصی درون سازمانی نصب و استفاده شود.

2 | قابلیت‌های اضافی

گیت‌هاب بیشتر برای پروژه‌های مشارکتی عمومی طراحی شده است و قابلیت‌های اجتماعی مانند امکان مشارکت در پروژه‌های عمومی و ارائه بازخورد به توسعه‌دهندگان را دارد. در مقابل، گیت لب بیشتر برای استفاده در محیط‌های شرکتی و سازمانی طراحی شده است و قابلیت‌های مدیریتی و امنیتی بیشتری را فراهم می‌کند.

3 | محیط و ابزارهای مرتبط

هر دو سیستم دارای محیط و ابزارهای مرتبطی برای مدیریت کد، بازبینی کد، ردیابی مشکلات و مدیریت پروژه هستند، اما جزئیات و ویژگی‌های آن‌ها ممکن است متفاوت باشد.

با توجه به این تفاوت‌ها، انتخاب بین گیت‌هاب و گیت لب بستگی به نیازها و شرایط خاص پروژه و تیم شما دارد.

گیت یا گیت هاب؟ کدام یکی را انتخاب کنیم؟

انتخاب بین گیت (GitHub) و گیت لب (GitLab) بستگی به نیازها، الزامات پروژه و محیط کاری شما دارد. در نظر گرفتن عوامل زیر می‌تواند به شما کمک کند تا تصمیم مناسب‌تری بگیرید:

1 | نوع پروژه

اگر پروژه‌تان به دنبال محیطی برای مشارکت و همکاری عمومی است، گیت‌هاب گزینه‌ی مناسبی است؛ در صورتی که پروژه‌تان نیاز به حریم خصوصی بیشتری دارد و می‌خواهید آن را درون یک شبکه خصوصی نگه دارید، گیت لب گزینه‌ی مناسبی خواهد بود.

2 | میزان دسترسی و امنی

اگر نیاز به کنترل دقیق‌تر بر دسترسی‌ها و امنیت دارید، گیت لب امکانات بیشتری را در این زمینه فراهم می‌کند؛ اما اگر به دنبال یک سرویس عمومی با جامعیت بیشتر هستید، گیت‌هاب گزینه‌ی مناسب‌تری خواهد بود.

3 | قابلیت‌های اضاف

هر دو پلتفرم دارای قابلیت‌ها و ابزارهای اضافی مانند CI/CD، مدیریت مسائل، بازبینی کد و غیره هستند، اما ممکن است تفاوت‌هایی در این قابلیت‌ها وجود داشته باشد که باید با نیازهای پروژه‌ی شما مطابقت داده شود.

برای انتخاب مناسب‌ترین گزینه، مهم است که نیازهای خود را مشخص کرده و ویژگی‌ها و قابلیت‌های هر پلتفرم را با این نیازها مقایسه کنید.

یادگیری گیت و گیت هاب

گیت لب نوعی سرویس مدیریت کد است که توسط شرکت گیت‌ هاب ارائه می‌شود. این ابزار جزئی از نرم‌افزارهای مبتنی بر سیستم کنترل نسخه گیت بوده و به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد که کدهایشان را به صورت مؤثر و سازماندهی شده مدیریت کنند. از طریق گیت لب، توسعه‌دهندگان می‌توانند به‌صورت همزمان به یک پروژه کار کنند، تغییرات را پیگیری کنند و با استفاده از ابزارها و ویژگی‌های مختلف، فرآیند توسعه کد را بهبود بخشند. در مطلب فوق توضیحات کاملی در رابطه با اینکه گیت لب چیست؟ چه مزایا و کاربردی دارد، اصطلاحات و دستورات مهم آن چه هستند و چه تفاوتی با گیت هاب دارد، ارائه کردیم.

یادگیری گیت و گیت ‌هاب برای یک توسعه‌دهنده بسیار اهمیت دارد. گیت به شما امکان مدیریت نسخه کد را می‌دهد که این امکان به شما کمک می‌کند تغییرات کد را ردیابی کنید و در صورت نیاز به وضعیت‌های قبلی بازگردید. همچنین، گیت‌هاب به عنوان یک سرویس میزبانی وب برای مخازن گیت وظایفی مانند همکاری با سایر توسعه‌دهندگان، اشتراک‌گذاری کد، مدیریت پروژه و پیگیری مسائل (issues) را ارائه می‌دهد. با استفاده از این ابزارها، توسعه‌دهندگان می‌توانند بهبود در مدیریت کد، همکاری اثربخش‌تر و افزایش بهره‌وری در توسعه نرم‌افزار را تجربه کنند.

با خواندن مطلب فوق و مطالب دیگر از سایر مجلات داخلی و خارجی می‌توانید تا حدودی با گیت و گیت هاب آشنا شوید اما برای تسلط یافتن به این دو ابزار شما باید آموزش ببینید. برای این هدف در پلتفرم سبزلرن یکی از بهترین دوره‌هایآموزش گیت و گیت هاب ارائه شده است که با رویکردی کاملاً کاربردی و پشتیبانی توسط اساتید، کاربران را با این دو ابزار حیاتی آشنا می‌کند.