برنامه نویسی چیست؟

برنامه نویسی چیست؟ برنامه‌نویسی، هنری است که به کمک آن می‌توان به کامپیوترها فرمان داد تا کارهای پیچیده را انجام دهند. این هنر، با استفاده از زبان‌های برنامه‌نویسی مختلف، به ما اجازه می‌دهد تا ایده‌های خود را به واقعیت تبدیل کنیم و دنیای اطرافمان را تغییر دهیم.

از وبسایت‌های پیچیده و بازی‌های رایانه‌ای هیجان‌انگیز گرفته تا سیستم‌های عامل قدرتمند و اپلیکیشن‌های موبایل هوشمند، همه و همه حاصل تلاش برنامه‌نویسان هستند. در واقع، برنامه‌نویسی به عنوان یکی از مهارت‌های کلیدی قرن بیست و یکم شناخته می‌شود و تسلط بر آن می‌تواند فرصت‌های شغلی بسیار خوبی را فراهم کند.

در این مقاله، به شما خواهیم گفت که برنامه نویسی کامپیوتر چیست و هیمنطور به بررسی مفاهیم پایه برنامه‌نویسی، زبان‌های برنامه‌نویسی محبوب، کاربردهای برنامه‌نویسی در دنیای واقعی و همچنین چگونگی شروع آموزش برنامه نویسی خواهیم پرداخت.

اگر شما هم به دنیای برنامه‌نویسی علاقه‌مند هستید، این مقاله می‌تواند راهنمای خوبی برای شما باشد.

برنامه نویسی چیست و چه کاربردی دارد؟

برنامه‌نویسی در واقع راهی است برای ارتباط با کامپیوترها. به جای اینکه به زبان خودمان با آن‌ها صحبت کنیم، از یک زبان خاص استفاده می‌کنیم که کامپیوتر بتواند آن را بفهمد. این زبان را زبان برنامه‌نویسی می‌نامیم.

به عبارت دیگر، برنامه‌نویسی یعنی نوشتن دستوراتی که به کامپیوتر بگوید چه کاری انجام دهد. این دستورات می‌توانند بسیار ساده باشند، مثل چاپ یک متن روی صفحه، یا بسیار پیچیده، مثل کنترل یک ربات یا طراحی یک بازی باشد.

برای درک بهتر، به مثال زیر دقت کنید:

تصور کنید می‌خواهید به کامپیوتر بگویید که عبارت “سلام دنیا” را روی صفحه نمایش نشان دهد. برای این کار، شما از یک زبان برنامه‌نویسی مانند پایتون استفاده می‌کنید و می‌نویسید:

print("سلام دنیا")

وقتی این کد را اجرا می‌کنید، کامپیوتر دقیقا همان کاری را که به آن گفته‌اید انجام می‌دهد و عبارت “سلام دنیا” را روی صفحه نمایش نشان می‌دهد.

مثال از برنامه نویسی در دنیای واقعی

برنامه نویسی کامپیوتر به عنوان یک مهارت کلیدی در دنیای مدرن، تأثیر عمیقی بر جنبه‌های مختلف زندگی روزمره ما دارد. از نرم‌افزارهای ساده گرفته تا سیستم‌های پیچیده، برنامه‌نویسی به ما این امکان را می‌دهد که با استفاده از فناوری، مشکلات را حل کنیم و فرآیندهای مختلف را بهینه کنیم. در این بخش، به بررسی چند مثال از کاربردهای برنامه‌نویسی در دنیای واقعی خواهیم پرداخت.

1 | توسعه نرم‌افزارهای موبایل

یکی از بارزترین مثال‌ها از برنامه‌نویسی در دنیای واقعی، توسعه نرم‌افزارهای موبایل است. امروزه، گوشی‌های همراه بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره ما هستند و اپلیکیشن‌های مختلفی برای آسان کردن کارها و سرگرمی‌ها طراحی شده‌اند. برای مثال، اپلیکیشن‌هایی مانند WhatsApp و Instagram به ما این امکان را می‌دهند که با دوستان و خانواده خود در ارتباط باشیم و لحظات خود را به اشتراک بگذاریم.

2 | توسعه وب

وب‌سایت‌های خبری مانند زومیت یا دیجیاتو با استفاده از برنامه‌نویسی وب ایجاد شده‌اند. این وب‌سایت‌ها نه تنها اخبار را منتشر می‌کنند بلکه امکاناتی مانند جستجو، فیلتر کردن محتوا و اشتراک‌گذاری اجتماعی را نیز فراهم می‌کنند.

3 | هوش مصنوعی و یادگیری ماشین

شرکت‌هایی مانند Google و Amazon از هوش مصنوعی برای ارائه پیشنهادات شخصی‌شده به کاربران خود استفاده می‌کنند. الگوریتم‌های یادگیری ماشین با تحلیل رفتار کاربران، محصولات یا محتوای مرتبط را پیشنهاد می‌دهند.

4 | بازی‌سازی

بازی‌های محبوبی مانند Fortnite یا Call of Duty با استفاده از زبان‌های برنامه‌نویسی توسعه یافته‌اند. موتورهای بازی مانند Unreal Engine و Unity نیز ابزارهایی هستند که برنامه‌نویسان می‌توانند از آن‌ها برای ایجاد بازی‌های جذاب استفاده کنند. این فرآیند شامل طراحی محیط بازی، ایجاد شخصیت‌ها و نوشتن کدهایی است که رفتار شخصیت‌ها و قوانین بازی را مشخص می‌کند.

5 | اتوماسیون صنعتی

برنامه‌نویسی همچنین در صنعت و اتوماسیون کارخانه‌ها نقش مهمی دارد. سیستم‌های کنترل صنعتی معمولاً با استفاده از زبان‌های برنامه‌نویسی خاصی مانند Ladder Logic یا Structured Text طراحی می‌شوند. این سیستم‌ها به کنترل ماشین‌آلات و فرآیندهای تولید کمک می‌کنند.

برای مثال، خطوط تولید خودرو که شامل روبات‌های صنعتی هستند، نیازمند برنامه‌نویسی دقیق برای هماهنگی بین اجزای مختلف هستند. این روبات‌ها باید بتوانند وظایف خاصی را انجام دهند، مانند جوشکاری یا رنگ‌آمیزی، بدون اینکه خطا کنند یا زمان را هدر دهند.

به طور کلی برنامه نویسی در بخش‌های مختلف زندگی مشاهده می‌شود و یادگیری آن از اهمیت زیادی برخوردار است.

تاریخچه برنامه نویسی

تاریخچه برنامه‌نویسی به اوایل دهه ۱۹۵۰ برمی‌گردد. در آن زمان، برنامه‌نویسی عمدتاً به صورت دستی و با استفاده از زبان‌های ماشین انجام می‌شد. با گذشت زمان، زبان‌های برنامه‌نویسی پیشرفته‌تر و کاربرپسندتری توسعه یافتند که امکان نوشتن کدهای پیچیده‌تر را فراهم کردند. یکی از نخستین زبان‌های برنامه‌نویسی، زبان FORTRAN بود که برای محاسبات علمی طراحی شده بود. پس از آن، زبان‌های دیگری مانند COBOL و BASIC نیز معرفی شدند.

انواع زبان‌های برنامه نویسی چیست ؟

با توجه به نیازها و کاربردهای مختلف، زبان‌های برنامه‌نویسی به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. در این بخش، به بررسی انواع زبان‌های برنامه‌نویسی و ویژگی‌های هر یک خواهیم پرداخت.

1 | زبان‌های سطح بالا

زبان‌های سطح بالا به زبان‌هایی گفته می‌شود که نزدیک به زبان انسانی هستند و به راحتی قابل فهم‌اند. این زبان‌ها معمولاً از دستورات و ساختارهای ساده‌ای تشکیل شده‌اند که توسعه‌دهندگان می‌توانند به راحتی از آن‌ها استفاده کنند. برخی از معروف‌ترین زبان‌های سطح بالا عبارتند از:

• Python

پایتون یکی از محبوب‌ترین زبان‌های برنامه‌نویسی در دنیای امروز است. این زبان به دلیل سادگی و خوانایی کد، مورد توجه بسیاری از توسعه‌دهندگان قرار گرفته است. پایتون در زمینه‌های مختلفی مانند علم داده، یادگیری ماشین، توسعه وب و اتوماسیون استفاده می‌شود.

• Java

جاوا یک زبان برنامه‌نویسی شیءگرا است که به طور گسترده در توسعه نرم‌افزارهای تجاری و اپلیکیشن‌های موبایل (به ویژه برای سیستم‌عامل اندروید) استفاده می‌شود. جاوا به دلیل قابلیت portability (قابلیت اجرا بر روی هر پلتفرمی که JVM (Java Virtual Machine) را داشته باشد) شناخته شده است.

• C#

زبان C# که توسط مایکروسافت توسعه یافته است، یکی از زبان‌های محبوب برای توسعه نرم‌افزارهای ویندوز و اپلیکیشن‌های تحت وب است. C# از ویژگی‌های شیءگرایی پشتیبانی می‌کند و با فریمورک .NET مایکروسافت هماهنگی خوبی دارد.

2 | زبان‌های سطح پایین

زبان‌های سطح پایین به زبان‌هایی گفته می‌شود که نزدیک‌تر به زبان ماشین هستند و بیشتر بر روی سخت‌افزار تمرکز دارند. این زبان‌ها معمولاً دارای پیچیدگی بیشتری هستند و برای برنامه‌نویسان کمتر قابل فهم‌اند. دو نوع اصلی زبان‌های سطح پایین عبارتند از:

• Assembly Language

زبان اسمبلی یک زبان سطح پایین است که به طور مستقیم با معماری سخت‌افزار ارتباط دارد. هر دستور در زبان اسمبلی معمولاً معادل یک دستور در زبان ماشین است. این زبان برای توسعه‌دهندگانی که نیاز به کنترل دقیق بر روی سخت‌افزار دارند، بسیار مفید است، اما یادگیری آن دشوارتر از زبان‌های سطح بالا است.

• C

زبان C یکی از قدیمی‌ترین و پرکاربردترین زبان‌های برنامه‌نویسی است که به عنوان زبانی سطح پایین شناخته می‌شود. C به توسعه‌دهندگان امکان کنترل دقیق بر روی حافظه و سخت‌افزار را می‌دهد و در سیستم‌عامل‌ها، نرم‌افزارهای سیستمی و برنامه‌های کاربردی استفاده می‌شود.

3 | زبان‌های اسکریپتی

زبان‌های اسکریپتی معمولاً برای خودکارسازی وظایف یا افزودن قابلیت‌های خاص به نرم‌افزارها استفاده می‌شوند. این زبان‌ها معمولاً نیازی به کامپایل ندارند و می‌توانند به راحتی اجرا شوند.

• JavaScript

جاوااسکریپت یکی از مهم‌ترین زبان‌های برنامه‌نویسی برای توسعه وب است. این زبان به توسعه‌دهندگان امکان می‌دهد تا تعاملات پویا و جذابی را در وب‌سایت‌ها ایجاد کنند. جاوااسکریپت می‌تواند در سمت کلاینت (مرورگر) و سمت سرور (با استفاده از Node.js) اجرا شود. این زبان برخی از ویژگی های زبان‌های سطح بالا را نیز داراست.

• PHP

زبان PHP یک زبان اسکریپتی سرورمحور است که عمدتاً برای توسعه وب استفاده می‌شود. این زبان به راحتی با پایگاه‌های داده ترکیب می‌شود و برای ایجاد وب‌سایت‌ها و وب‌اپلیکیشن‌های پویا بسیار مناسب است. این زبان نیز همانند جاوااسکریپت برخی از ویژگی های زبان های سطح بالا را نیز دارا می‌باشد.

4 | زبان‌های تابعی

زبان‌های تابعی بر اساس مفهوم توابع ریاضی طراحی شده‌اند و بر روی محاسبات تابعی تمرکز دارند. در این زبان‌ها، توابع به عنوان موجودیت‌های اولویت‌دار در نظر گرفته می‌شوند.

• Haskell

هاسکل یک زبان برنامه‌نویسی تابعی خالص است که برای توسعه نرم‌افزارهایی با مقیاس بزرگ و پیچیده مناسب است. این زبان از نوع ایستا و غیرقابل تغییر (immutable) است و بر روی مفاهیم ریاضی تمرکز دارد.

• Erlang

ارلنگ یک زبان برنامه‌نویسی تابعی است که برای توسعه سیستم‌های توزیع‌شده و مقیاس‌پذیر طراحی شده است. این زبان به دلیل قابلیت مدیریت همزمانی و خطاهای سیستم بسیار مورد توجه قرار گرفته است.

5 | زبان‌های شیءگرا

زبان‌های شیءگرا بر اساس مفهوم “شیء” طراحی شده‌اند که شامل داده‌ها و توابع مرتبط با آن‌هاست. این رویکرد باعث افزایش قابلیت نگهداری و مقیاس‌پذیری نرم‌افزارها می‌شود.

• Ruby

روبی یک زبان برنامه‌نویسی شیءگرا است که برای توسعه وب و نرم‌افزارهای کاربردی استفاده می‌شود. فریمورک Ruby on Rails یکی از محبوب‌ترین فریمورک‌ها برای توسعه وب با استفاده از روبی است.

• Swift

Swift زبانی است که توسط اپل برای توسعه اپلیکیشن‌های iOS و macOS طراحی شده است. این زبان از ویژگی‌های شیءگرایی پشتیبانی می‌کند و به دلیل سادگی و کارایی خود مورد توجه توسعه‌دهندگان قرار گرفته است.

نکته: زبان‌های برنامه‌نویسی که در این بخش معرفی شدند، تنها بخشی از زبان های شیءگرا هستند. در واقع، بسیاری از زبان‌های برنامه‌نویسی مانند Python نیز از ویژگی‌های شیءگرایی پشتیبانی می‌کنند، حتی اگر در دسته‌بندی دیگری ذکر شده باشند.

6 | زبان‌های خاص دامنه (DSL)

زبان‌های خاص دامنه (Domain-Specific Languages) زبان‌هایی هستند که برای حل مسائل خاص در یک حوزه خاص طراحی شده‌اند. این زبان‌ها معمولاً کارایی بالایی دارند و برای کاربردهای خاص بسیار مناسب هستند.

• SQL

زبانSQL یا(Structured Query Language)  یک زبان خاص دامنه است که برای مدیریت پایگاه‌های داده رابطه‌ای طراحی شده است. این زبان به کاربران امکان می‌دهد تا داده‌ها را جستجو، ایجاد، بروزرسانی و حذف کنند.

6 | زبان‌های نشانه گذاری و سبک دهی

• HTML (HyperText Markup Language)

HTML یک زبان نشانه‌گذاری است که برای ایجاد ساختار صفحات وب استفاده می‌شود. این زبان امکان تعریف عناصر مختلف مانند عناوین، پاراگراف‌ها، تصاویر و لینک‌ها را فراهم می‌کند و به نوعی اسکلت‌بندی محتوای وب را انجام می‌دهد.

• CSS(Cascading Style Sheets)

CSS یک زبان استایل‌دهی است که برای طراحی ظاهر صفحات وب به کار می‌رود. این زبان به توسعه‌دهندگان امکان می‌دهد تا ویژگی‌های بصری مانند رنگ، فونت، فاصله‌ها و چینش عناصر را به شکلی دقیق و زیبا کنترل کنند.

هر یک از انواع زبان‌های برنامه‌نویسی ویژگی‌ها، مزایا و معایب خاص خود را دارند و انتخاب مناسب‌ترین زبان بستگی به نیازها و پروژه مورد نظر دارد. با پیشرفت فناوری، هر روزه زبان‌های جدیدی معرفی می‌شوند که نوآوری‌ها و امکانات جدیدی را در دنیای برنامه‌نویسی فراهم می‌کنند.

فواید یادگیری برنامه نویسی چیست ؟

یادگیری برنامه نویسی نه تنها یک مهارت فنی، بلکه یک توانایی ارزشمند برای توسعه شخصی و حرفه ای است.

برخی از فواید یادگیری برنامه نویسی عبارتند از:

• توسعه مهارت های حل مسئله و تفکر منطقی
• افزایش خلاقیت و نوآوری
• فرصت های شغلی بهتر و درآمد بالاتر
• درک بهتر دنیای دیجیتال
• ارتباط بهتر با دیگران
• افزایش اعتماد به نفس

مهارت هایی که یک برنامه نویس باید داشته باشد

یک برنامه‌نویس موفق علاوه بر تسلط بر زبان‌های برنامه‌نویسی، به مجموعه‌ای از مهارت‌های نرم و سخت نیاز دارد. این مهارت‌ها به او کمک می‌کنند تا مشکلات را حل کند، کدهای باکیفیت تولید کند و در تیم‌های توسعه نرم‌افزار به خوبی عمل کند.

1 | مهارت‌های فنی (سخت)

• تسلط بر زبان‌های برنامه‌نویسی
• آشنایی با ساختار داده‌ها و الگوریتم‌ها
• پایگاه داده‌ها
• سیستم عامل‌ها
• Git و GitHub
• ابزارهای توسعه
• مهارت‌های شبکه

2 | مهارت‌های نرم (مهارت‌های فردی)

• حل مسئله
• کار گروهی
• یادگیری مستمر
• تفکر انتقادی
• مستندسازی

3 | مهارت‌های اضافی مفید

• آشنایی با هوش مصنوعی
• آشنایی با امنیت اطلاعات

در نهایت، مهم‌ترین نکته برای یک برنامه‌نویس موفق، علاقه و پشتکار است. اگر به برنامه‌نویسی علاقه دارید و به طور مداوم برای یادگیری تلاش می‌کنید، قطعاً می‌توانید در این حوزه موفق شوید.

معرفی انواع مشاغل برنامه نویسی

دنیای برنامه‌نویسی بسیار گسترده و متنوع است و هر روز بر پیچیدگی و تنوع آن افزوده می‌شود. در این بخش، قصد داریم برخی از مهم‌ترین و پرطرفدارترین مشاغل برنامه‌نویسی را به شما معرفی کنیم تا بتوانید با توجه به علاقه و مهارت‌های خود، مسیر شغلی مناسب را انتخاب کنید.

1 | برنامه‌نویس (Programmer)

برنامه‌نویسان، قلب تپنده‌ی دنیای نرم‌افزار هستند. آن‌ها با استفاده از زبان‌های برنامه‌نویسی مختلف، کدهایی می‌نویسند که به کامپیوتر دستور می‌دهند تا کارهای خاصی را انجام دهد. برنامه‌نویسان در صنایع مختلفی مانند فناوری اطلاعات، بازی‌سازی، مالی و … فعالیت می‌کنند.

2 | توسعه‌دهنده وب (Web Developer)

توسعه‌دهندگان وب، وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌های وب را طراحی و توسعه می‌دهند. آن‌ها مسئول ظاهر (Front-end) و عملکرد (Back-end) وب‌سایت‌ها هستند. توسعه‌دهندگان وب با زبان‌هایی مانند HTML، CSS، JavaScript، Python، PHP و … کار می‌کنند.

3 | توسعه‌دهنده نرم‌افزار (Software Developer)

توسعه‌دهندگان نرم‌افزار، نرم‌افزارهای کاربردی مانند نرم‌افزارهای اداری، حسابداری، بازی‌ها و … را ایجاد می‌کنند. آن‌ها با زبان‌های برنامه‌نویسی مختلفی مانند C++, Java، C# و … کار می‌کنند.

4 | مهندس نرم‌افزار (Software Engineer)

مهندسان نرم‌افزار، علاوه بر مهارت‌های برنامه‌نویسی، دانش عمیقی از اصول مهندسی نرم‌افزار دارند. آن‌ها مسئول طراحی، توسعه، تست و نگهداری نرم‌افزارهای پیچیده هستند. مهندسان نرم‌افزار اغلب در پروژه‌های بزرگ و سازمان‌های بزرگ فعالیت می‌کنند.

5 | تحلیلگر سیستم (Systems Analyst)

تحلیلگران سیستم، نیازهای کاربران را شناسایی کرده و راهکارهای نرم‌افزاری برای حل مشکلات آن‌ها ارائه می‌دهند. آن‌ها با مشتریان، کاربران و سایر اعضای تیم توسعه همکاری می‌کنند تا سیستم‌های نرم‌افزاری کارآمدی را طراحی کنند.

6 | دانشمند داده (Data Scientist)

دانشمندان داده، با استفاده از روش‌های آماری و یادگیری ماشین، داده‌های بزرگ را تحلیل می‌کنند تا بینش‌های ارزشمندی برای کسب‌وکارها به دست آورند. آن‌ها در حوزه‌هایی مانند بازاریابی، مالی و بهداشت و درمان فعالیت می‌کنند.

7 | مهندس یادگیری ماشین (Machine Learning Engineer)

مهندسان یادگیری ماشین، الگوریتم‌های یادگیری ماشین را طراحی و پیاده‌سازی می‌کنند تا سیستم‌هایی ایجاد کنند که بتوانند از داده‌ها یاد بگیرند و پیش‌بینی کنند. آن‌ها در حوزه‌هایی مانند پردازش زبان طبیعی، بینایی کامپیوتری و توصیه‌گرهای شخصی فعالیت می‌کنند.

8 | توسعه‌دهنده موبایل (Mobile Developer)

توسعه‌دهندگان موبایل، اپلیکیشن‌های موبایل برای سیستم‌عامل‌های مختلف مانند اندروید و iOS توسعه می‌دهند. آن‌ها با زبان‌های برنامه‌نویسی مانند Java، Kotlin، Swift و … کار می‌کنند.

9 | سایر مشاغل برنامه‌نویسی

• مهندس DevOps
• مهندس امنیت سایبری
• معمار نرم‌افزار
• تست‌کننده نرم‌افزار
• توسعه دهنده بازی
• و…

حقوق و درآمد برنامه نویسان در ایران چقدر است ؟

انتخاب بهترین زبان برنامه‌نویسی برای درآمد بالا در ایران، بیشتر به مهارت و تجربه‌ی شما بستگی دارد تا خود زبان. بازار کار برنامه‌نویسی ایران متنوع است و نیاز به طیف گسترده‌ای از مهارت‌ها دارد. با ارتقاء مداوم دانش خود و تطبیق با نیازهای روز بازار، می‌توانید در هر زبان برنامه‌نویسی به درآمد دلخواه خود برسید. به جای دنبال کردن یک زبان خاص، بهتر است به دنبال توسعه‌ی مهارت‌های نرم و فنی خود باشید تا در بازار کار رقابتی‌تر باشید.

خلاصه‌ای از میزان پرداختی و درآمد برنامه نویسان در حالت کلی به شرح زیر است:

	میزان درآمد برنامه نویسان در ایران
سابقه کار	کمترین حقوق ماهانه	بیشترین حقوق ماهانه
کمتر از ۳ سال	۵ تا 10 میلیون تومان	15 میلیون تومان
بین ۳ تا ۷ سال	20 میلیون تومان	30 میلیون تومان
بیشتر از ۷ سال	25 میلیون تومان	50 میلیون تومان

تازه‌کارها (کمتر از 3 سال سابقه) تا کارشناسان (3 تا 7 سال سابقه) و متخصصان (بیش از 7 سال سابقه) در حوزه برنامه‌نویسی، بسته به سطح تجربه و مهارت، درآمدهای متفاوتی دارند. این ارقام بر اساس اطلاعات جمع‌آوری شده از پلتفرم‌های کاریابی مانند جابینجا و جاب ویژن است. لازم به ذکر است که بازار کار هر کشور شرایط پرداختی خاص خود را دارد.

جمع بندی مقاله “برنامه نویسی چیست”

در این مقاله پاسخ سوال “برنامه نویسی چیست” را دادیم و همه چیز درباره برنامه نویسی رو مورد بررسی قرار دادیم و از مزایا و کاربردهای آن‌ها گفتیم و به بررسی انواع زبان‌ها و بازارکار حوزه برنامه نویسی پرداختیم؛ اگر هرگونه سوالی یا ابهامی دارید در بخش نظرات مطرح کنید.