زبان برنامه نویسی روبی (Ruby) چیست و چه کاربردهایی دارد؟

دنیای برنامه نویسی امروز، مثل 70 سال پیش نیست که زبان‌هایی سطح پایین با سینتکس فوق العاده پیچیده و خوانایی پایین مورد استقبال قرار بگیرند. دیگر زبان‌هایی نظیر کوبول (COBOL) یا اسمبلی (Assembly) محبوبیت گذشته را ندارند و مگر در موارد خاص، از آنها و ساختار خشک‌شان استفاده نمی‌شود. دنیای برنامه نویسی امروز، از آن زبان‌های برنامه نویسی است که علاوه بر خوانایی و کاربردهای متعدد، لذت واقعی برنامه نویسی را به افرادی که در حال آموزش برنامه نویسی هستند، ارائه دهند. گزینه‌هایی مثل پایتون، جاوا اسکریپت، دارت و زبان‌هایی مانند روبی که شاید کمتر در جریان‌های مدرن مورد بحث قرار بگیرند، اما همچنان قدرتمند و محبوب هستند.

حالا نوبت به آن رسیده که کمی مفصل‌تر درباره زبان برنامه نویسی Ruby در وبلاگ سبزلرن صحبت کنیم. کمی از ویژگی‌ها و تاریخچه آن بگوییم و درباره دلایلی که این زبان، گزینه‌ای دوست داشتنی برای یادگیری است، صحبت کنیم.

زبان برنامه نویسی روبی؛ معرفی و تاریخچه

روبی یک زبان برنامه نویسی شی‌گرا، متن باز، چند سکویی، سطح بالا و چند منظوره است که بیشتر به خاطر سینتکس ساده و شباهت‌هایش به زبان پایتون، و همچنین جامعه کاربری فعال و فریم‌ورک قوی مانند Rails، محبوبیت قابل توجهی بین توسعه‌دهندگان دارد. . زبان روبی درست مانند پایتون، یک زبان داینامیک است؛ یعنی در زمان نوشتن کد، نیازی به تعریف دقیق نوع متغیرها ندارد و این کار، با استفاده از علائم انجام می‌شود. آخرین نسخه پایدار این زبان در زمان نگارش این مطلب، نسخه 3.4.4 است که در تاریخ 15 آوریل 2025 منتشر شده؛ البته نسخه 3.5.0 نیز برای عیب‌یابی و رفع مشکلات برای انتشار رسمی قابل دسترسی است.

روبی در سال 1990 توسط یک برنامه‌نویس ژاپنی به نام یوکی‌هیرو ماتسوموتو (Yukihiro Matsumoto) توسعه داده شد و اولین نسخه آن در سال 1993 منتشر شد. البته انتشار رسمی این زبان تا سال 1995 اتفاق نیفتاد. ماتسوموتو در استفاده از زبان‌های برنامه نویسی پرل، آدا، لیسپ، اسمال‌تاک (Smalltalk) و ایفل (Eiffel) مهارت بالایی داشت و تصمیم گرفت ویژگی‌های مثبت این زبان‌های برنامه نویسی را در یک زبان جمع کند. خروجی این کار، زبان برنامه نویسی است که طبق آمارهای سالیانه سایت Stack Overflow، روبی در بین 20 زبان برنامه‌نویسی محبوب قرار دارد.

اما بزرگترین نقطه عطف این زبان تا به امروز، ظهور فریمورک روبی آن ریلز (Ruby on Reils) است که توانست این زبان برنامه نویسی را در سال 2005 به یکی از انتخاب‌های اصلی در توسعه نرم افزار و علوم داده تبدیل کند.

موارد استفاده از زبان Ruby

زبان برنامه نویسی روبی کاربردهای زیادی در حوزه‌های مختلف برنامه نویسی دارد و ممکن است انتخاب خوبی برای پروژه‌های مدنظر و آینده کاری شما به عنوان یک توسعه دهنده نرم افزار باشد. در ادامه با برخی از مهمترین کاربردهای این زبان اشنا می‌شویم. برای اطلاع از سایر کاربردهای زبان Ruby می‌توانید از تصویر زیر استفاده کنید.

• توسعه اپلیکیشن‌های وب
• توسعه وب‌سایت‌های استاتیک (SSG)
• ساخت سریع نمونه اولیه (MVP)
• اسکریپت‌نویسی و اتوماسیون
• توسعه ابزارهای DevOps
• تست نرم افزار
• پردازش فایل‌ها و داده‌های متنی در مقیاس کوچک
• ساخت، مدیریت و تعامل با دیتابیس

توسعه اپلیکیشن‌های تحت وب

به لطف فریمورک Ruby on Rails امکان توسعه وب اپلیکیشن در مقیاس‌های مختلف با استفاده از زبان روبی وجود دارد. این فریمورک از شعار معروف «Don’t Repeat Yourself» الگو گرفته و امکان توسعه سریع قسمت‌های کم اهمیت پروژه را فراهم کرده است. به این ترتیب توسعه دهندگان می‌توانند به جای انجام بسیاری از کارهای مشابه در اکثر پروژه‌ها، روی توسعه بخش‌های مهم و خلاقانه پروژه تمرکز کنند.

ایجاد سایت‌های استاتیک (SSG)

سایت‌های استاتیک یا SSG که مخفف عبارت Static Site Generators است، به سایت‌هایی گفته می‌شود که محتوای آنها، درون سرور به طور کامل پردازش و رندرگیری شده است. در این سایت‌ها، نیازی به تعامل با دیتابیس و پردازش‌های سمت سرور نیست؛ تنها کافیست سرور با توجه به URL درخواست شده توسط مرورگر، کدهای صفحه را برای مرورگر ارسال کند.

زبان برنامه نویسی روبی در این کار ماهر است و به دلیل امنیت مناسب و سرعت بالا، مناسب توسعه دهندگان سایت‌های SSG است. جالب است بدانید یکی از ابزارهای مشهور در زمینه توسعه این نوع سایت‌ها، ابزار Jekyll است که با زبان Ruby توسعه پیدا کرده و به طور رسمی در گیت‌هاب پشتیبانی می‌شود!

توسعه نمونه اولیه محصول (MVP)

Ruby به دلیل سرعت بالا در پیاده‌سازی قسمت‌های مختلف پروژه و ساختار منعطف خود، گزینه‌ای ایده‌آل برای توسعه پروژه‌های MVP یا کمینه محصول پذیرفتنی است. در مراحل اولیه یک استارتاپ، تمرکز روی اجرای ایده و آزمایش بازار، اهمیت بیشتری نسبت به پرداختن به جزئیات فنی سنگین دارد. Ruby به کمک فریمورک Ruby on Rails و اکوسیستم خود، امکان توسعه نمونه اولیه یک ایده را فراهم کرده است! این موضوع به مذاق استارتاپ‌ها و بسیاری از شرکت‌هایی که نیاز به توسعه برنامه‌های MVP دارند، خوش آمده!

جالب است بدانید نسخه MVP پلتفرم Github نیز با استفاده از Ruby نوشته شده است!

توسعه ابزارهای DevOps

یک زبان برنامه نویسی متن‌باز، باید ویژگی‌های مثبتی داشته باشد تا در شاخه توسعه ابزارهای DevOps که با حضور پایتون، جاوا اسکریپت و زبان‌هایی با حامیان بزرگ نظیر Go قرق شده، زنده بماند! این چیزی است که روبی به خوبی آن را بلد است و توانسته خود را به عنوان یکی از بهترین و قابل اعتمادترین زبان‌های برنامه نویسی برای توسعه DevOps به دنیا معرفی کند.

یادگیری Ruby هنوز هم ارزش دارد؟

پاسخ این سوال، بستگی به شاخه‌ای از برنامه نویسی دارد که قصد دارید در آن فعالیت کنید. اگر قصد دارید وارد دنیای توسعه اپلیکیشن‌های تحت وب با فریمورک Ruby on Rails شوید یا توسعه سریع MVP برای استارتاپ‌ها و حتی توسعه ابزارهای اتوماسیون و اسکریپت، از اهداف شما در آینده است یادگیری زبان Ruby انتخابی هوشمندانه است. جامعه‌ی فعال، مستندات قوی، و سرعت بالای توسعه، این زبان را برای پروژه‌های کوچک تا بزرگ بسیار تبدیل به انتخابی عالی و آینده‌نگرانه کرده!

اما اگر تمرکز شما روی شاخه‌هایی مثل هوش مصنوعی، تحلیل داده یا توسعه اپلیکیشن‌های موبایل و حتی برنامه‌های چندسکویی (Cross-Platdorm) است، زبان‌هایی مثل Python و JavaScript گزینه‌های بهتر و آینده‌دارتری محسوب می‌شوند. همچنین بازار کار Ruby در ایران بسیار محدودتر از زبان‌های دیگر است؛ پس انتخاب آن باید با در نظر گرفتن هدف شغلی و جغرافیای کاری شما انجام شود.

در مجموع، Ruby هنوز هم زبانی قوی و ساده است؛ اما تنها زمانی ارزش یادگیری دارد که با مسیر موردنظر شما هم‌راستا باشد و اینکه در بازار کار ایران، خواهان داشته باشد. با توجه به موقعیت‌های شغلی برای استخدام برنامه نویس روبی در ایران، اگر بتوانید در یکی از شاخه‌های گفته شده مهارت بالایی کسب کنید، امکان تصاحب فرصت‌های شغلی خوب را خواهید داشت!

در نهایت، در صورتی که تجربه استفاده از زبان روبی را دارید یا اینکه بین انتخاب آن و زبان‌های برنامه نویسی دیگر مانند جاوا اسکریپت، PHP و پایتون مردد هستید، می‌توانید آن را در بخش نظرات مطرح کنید!